Indira SIJERČIĆ-RGGF Tuzla

 Nedim GLOTIĆ-WINNER PROJECT“ d.o.o. Sarajevo

-ZBORNIK RADOVA III KONGRESA GEOLOGA BiH

Uvod

Ležište krečnjaka Drenik nalazi se oko 1,5 km jugozapadno od grada Srebrenika,  neposredno uz lijevu obalu rijeke Tinje. Prva eksploatacija krečnjaka započinje 1946 godine. Poslije nekoliko godina, kamenolom se napušta, a 1968/69 započela su obimna geološka istraživanja masiva Drenik i otvaranje kamenoloma.

Na kamenolomu Drenik eksplotacija se vrši na četiri etaže sa glavnim pravcem napredovanja prema jugozapadu. Prema Glavnom rudarskom projektu, u zapadnom dijelu kamenoloma, završna kosina orijentisana je pravcem napredovanja prema zapadu i padom na istok. Istočna i jugoistočna kosina imaju orijentacije završnih kosina predviđene projektom i na njima se trenutno ne vrši eksploatacija. Istočna kosina je ostavljena kao zaštitni stub koji će se odstraniti u završnoj fazi likvidacije ležišta. Sjeverna kosina koristi se kao pristupni put.

Geološka građa ležišta

Krečnjački masiv Drenik pripada krajnjim obroncima sjeverozapadnog oboda planine Majevice. Ima oblik izduženog sočiva, pravca pružanja istok – zapad, na dužini preko 800 metara.

U geološkoj građi ležišta Drenik učestvuju laporci i krečnjaci eocena, aluvijalno-deluvijalne gline i aluvion rijeke Tinje. Laporci se javljaju u podini ležišta, a isklinjavaju na krečnjačkim liticama južnog oboda ležišta i u koritu rijeke Tinje. Krečnjaci su iste starosti kao i laporci, nastali iz zoogenih i fitogenih taloga u eocenu. Postepeno iz ovih laporaca, krečnjaci naviše prelaze u masivne do bankovite krečnjake ležišta Drenik.

Strukturno – tektonske karakteristike ležišta

Na formiranje plikativnih i disjunktivnih oblika u ležištu Drenik, velikog uticaja je imalo prisustvo Tinjsko – moluškog dubinskog rasjeda, koji se nalazi sjeverno od ležišta. Posljedica horizontalnih kretanja duž ovog rasjeda je formiranje i premještanje tektonskih blokova koji uslovljavaju pravce ubiranja i rasjedanja.

Ležište krečnjaka ima sinklinalnu formu čija je osa izdužena u pravcu istok – zapad. Južno krilo sinklinale jače je izraženo, naročito u istočnom dijelu Drenika. Sjeverno krilo više je erodovano, pa se dobija utisak da se radi o jednoj monoklinali koja tone prema sjeveru. Poprečno na osu sinklinale javlja se jedna, manja sinklinala čija osa tone prema SI. Ovom sinklinalom, čije je tjeme znatno erodovano, krečnjački masiv Drenika podijeljen je na dva dijela.

Rezultati terenskih istraživanja

Tokom 2007. godine vršeno je inženjerskogeološko kartiranje radnih etaža kamenoloma Drenik i izdvojene su slijedeće zone:

zona masivnih krečnjaka, unutar koje se javljaju na istočnoj i jugoistočnoj strani kamenoloma zona crvene glinovite ispune i zona osulinskog materijala,

zona laporovito – pjeskovitog krečnjaka i zona žuto – smeđeg pjeskovito – glinovitog zdrobljenog krečnjaka, koje se naizmjenično smjenjuju i dijele ležište Drenik na dva dijela. Pravac pružanja ovih zona odgovara pravcu pružanja manje, unutrašnje sinklinale.

Ravnine slojevitosti u krečnjacima padaju prema SI, a u laporovitim krečnjacima prema JI.

U odnosu na pružanje osnovne strukture u ležištu, sinklinale u masivnim krečnjacima, rasjedi su klasifikovani na paralelne, pružanja SSZ – JJI sa relativnim lijevim kretanjem, i dijagonalne, pružanja ZSZ – IJI sa relativnim desnim kretanjem krila rasjeda. To su intermitentni rasjedi na kojima je vidljivo nekoliko generacija, uglavnom, horizontalnih tragova kretanja.

U ležištu preovladavaju pukotinski sistemi sa padom na Z i SZ i JI. Rjeđe su zastupljeni pukotinski sistemi sa padom na SI, i JZ. Pukotine u masivnim krečnjacima su uglavnom strmije u odnosu na pukotine u laporovitim krečnjacima.

Primjena rezultata terenskih istraživanja

Identifikacija potencijalnih nestabilnosti na radnim i završnim kosinama kamenoloma Drenik izvršena je pomoću Šmitovih dijagrama, na koje su naneseni pravci napredovanja kosina, prisutni diskontinuiteti na kosinama, kao i dva kruga trenja.

Diskontinuiteti u ležištu predstavljeni su sa dvije grupe rasjeda, 8 pukotinskih sistema i dvije ravnine slojevitosti: u krečnjacima i laporovitim krečnjacima.  Na dijagramima su prikazane i pojedinačne pukotine koje ne pripadaju izdvojenim pukotinskim sistemima.

U radu se nalze tri Šmitova dijagrama na kojima su prikazani sadašnji glavni pravac napredovanja kamenoloma, njegova završna kosina i jugoistočna radna  i završna kosina.

Zaključak

Potencijalne nestabilnosti na radnim i završnim kosinama kamenoloma Drenik, identifikovane su u vidu ravninskog loma na jednom diskontinuitetu, klinastog loma i čeonog otkidanja i prevrtanja blokova. Analizirana su tri pravca napredovanja kosina kamenoloma, na kojima su označene vrste nestabilnosti, njihov broj i obim.

Na dijagramima su prikazani diskontinuiteti koji, pojedinačno ili na presjecima sa drugim diskontinuitetima, dovode do pojava nestabilnosti na kosinama.

Na osnovu rezultata terenskih istraživanja, odnosno zastupljenosti diskontinuiteta u pojedinim dijelovima ležišta, pomoću Šmitovih dijagrama može se odrediti najpovoljniji pravac napredovanja radnih i završnih kosina.

Indira Sijerčić - RGGF Tuzla, Univerzitetska 2, Tuzla

REZIME   

       Prostorni položaj i uzajamne geometrijske veze struktura, kao i njihov uticaj na stabilnost i ekonomičnost eksploatacije vještačkih objekata, moguće je sagledati tek nakon provedenih statističkih metoda ispitivanja i prikazivanja.   

     Primjena statistike u svim geološkim naukama se veoma brzo razvija i to u različitim oblicima. Kao najpogodnije sredstvo za rješavanje zadataka o prostornim odnosima pravih i ravni koristi se projekcija lopte (Šmitova i Vulfova mreža) koja je u strukturnoj geologiji i mineralogiji nezamjenljiva i kao takva prisutna u svjetskoj literaturi. U prilog ovome govori i činjenica da su na internetu dostupni mnogobrojni računarski programi statističke obrade podataka pomoću projekcije lopte. U ovom radu korišten je računarski program «MWSoftware StereoPro v 3.00» koji je ponuđen na ograničeno korištenje putem interneta. Kod nas, tehnika statističke obrade podataka projekcijom lopte nije značajnije zastupljena.  

    U radu je prikazana primjena obrade strukturnih podataka projekcijom lopte – Šmitovim dijagramima, za ocjenu potencijalne nestabilnosti radnih kosina na kamenolomu krečnjaka Duboki Potok – Bijela rijeka. 

Ključne riječi: Šmitova mreža, diskontinuitet, stabilnost


SUMMARY   

        Spatially position and mutual geometric structures connections, as well as their effect to stability and economy of artificial objects exploiting, is possible to consider not earlier then statistic methods of exploration and presentation have been conducted.  

       Application of statistics in all geologic sciences develops quite fast in different aspects. Stereographic projection (Schmidt and Vulf net) has been used as a most suitable means for solution of spatial relation lines and planes in structural geology and mineralogy and it is wide present in the world literature. In addition, there are many computer programs of statistic data processing by stereographic projection. Computer program «MWSoftware StereoPro v 3.00» has been used in this work, offered for limited utilization by Internet. Statistic data processing techniques of stereographic projection are not significantly represented in our country.  

      This work presents application of structural data processing by stereographic projection – Equal-area projection, for estimation of potential instability of work slope at limestone quarry Duboki Potok – Bijela rijeka. Key words: Equal-area projection, discontinuity, stability