Sejfudin VRABAC, RGGF Tuzla

Zijad FERHATBEGOVIĆ, RGGF Tuzla

Izudin ĐULOVIĆ, RGGF Tuzla

REZIME 
 
Tuzlanski bazen je tokom miocena predstavljao južni obod Centralnog Paratetisa. U ovom bazenu su paleontološki dokazane naslage karpata, badena, sarmata, panona i ponta ukupne debljine oko 2300 m. Karpat je u istočnom dijelu Tuzlanskog bazena predstavljen sonom formacijom a u zapadnom dijelu bazena (bušotina RT-1) klastičnim sedimentima koji odgovaraju foraminiferskoj zoni Globigerinoides bisphericus i Pappina primiformis (M. Petrović, 1979/80). U sonoj formaciji zastupljeni su : kamena so, trakasti laporci, anhidrit, gips i slojevi tufova. Proslojci trakastih laporaca sadrže vrlo rijetke foraminifere (S. Vrabac, 1991) i nanoplankton (S. Ćorić in S. Vrabac et al., 2006), što je omogućilo definisanje geneze sone formacije. Debljina sone formacije iznosi oko 600 m. Klastični sedimenti u profilu bušotine RT-1 predstavljeni su laporcima sa proslojcima pješčara i konglomerata. Badenski kat je izgrađen od laporaca, pješčara i konglomerata. Debljina mu iznosi do 500 m. Na osnovu foraminifera izdvojen je donji, srednji i gornji baden. Najveću debljinu imaju sedimenti donjeg badena (oko 400 m) koji su u donjem dijelu predstavljeni lokalnom zonom Ammonia viennensis i Nonion commune, a u gornjem dijelu zonom Globigerinoides trilobus i Orbulina suturalis.  Srednji baden ima debljinu oko 20 m a dokazan je zonom Pappina parkeri. Gornji baden je raščlanjen na zone : Bolivina dilatata maxima i Ammonia viennensis. Debljina mu iznosi oko 80 m.  Sarmat je predstavljen laporcima, pješčarima, konglomeratima i oolitičnim krečnjacima. Foraminiferama i mekušcima dokazano je prisustvo donjeg sarmata.Stariji dio je predstavljen Rissoa slojevima odnosno foraminiferskom zonom Anomalinoides dividens, dok je mlađi dio zastupljen Ervilia slojevima kojima odgovara foraminiferska zona Porosononion granosum. Donji sarmat ima debljinu do 300 m. Panon čine glinoviti laporci i slabo vezani kvarcni pješčari. Od fosilnih ostataka najveći biostratigrafski značaj imaju kongerije koje su omogućile izdvajanje starijeg i mlađeg panona. Za stariji panon karakteristična je Congeria ornithopsis, a za mlađi panon Congeria partschi. Debljina panona je do 300 m. Pont je zastupljen na prostoru krekanskih sinklinorija. Izgrađen je od slabo vezanih kvarcnih pješčara i glina sa slojevima uglja. Na osnovu kongerija raščlanjen je na donji i gornji pont. Za donji pont značajna je Congeria ungula caprae te podinski i glavni ugljeni sloj. Gornji pont sadrži vrstu Congeria rhomboidea i uglavnom dva krovinska ugljena sloja. Debljina ponta iznosi do 600 m.    
Ključne riječi : karpat, baden, sarmat, panon, pont, Tuzlanski bazen  
 
SUMMARY 

During the Miocene the Tuzla basin was south periphery of the Central Paratethys. In this basin there are the Karpatian, Badenian, Sarmatian, Pannonian and Pontian sediments. The thickness of these sediments is abut 2300 m. The Karpatian is represented by salt formation in the east part of the Tuzla basin (borehole RT-1). In the west part of the Tuzla basin the Karpatian is composed of clastic sediments which correspond to foraminiferal zone Globigerinoides bisphericus and Pappina primiformis (M. Petrović, 1979/80). The salt formation consists of salt rock, banded marls, anhydrite, gypsum and tuff. The banded marls containing very few foraminifera (S. Vrabac, 1991) and calcareous nannoplankton (S. Ćorić in S. Vrabac et al., 2006). Thickness of the salt formation is about 600 m. Clastic sediments in cross section of borehole RT-1 are composed of marls with interbeds of sandstone and conglomerate. The Badenian is represented by about 500 m of marls with interbeds of sandstone and conglomerate. The Lower Badenian (400 m) is composed of local zone Ammonia viennensis and Nonion commune which represented older part , and zone Globigerinoides trilobus and Orbulina suturalis which is characteristic for younger part of the Lower Badenian. Middle Badenian is represented by zone Pappina parkeri, and has thickness about 20 m. The Upper Badenian is divided into two zone : Bolivina dilatata maxima and Ammonia viennensis. The Upper Badenian has thickness about 80 m.The Lower Sarmatian consists of marls, sandstone, conglomerate and oolitic limestone. Older part of the Lower  Sarmatian is represented by Rissoa beds which correspond to foraminiferal zone Anomalinoides dividens. Younger part of the Lower Sarmatian is represented by Ervilia beds which correspond to foraminiferal zone  Porosononion granosum. Thickness of the Lower Sarmatian is about 300 m.  The Pannonian is composed of marls and quartz sandstone. Congeria ornithopsis is characteristic for older part of the Pannonian, and Congeria partschi is characteristic for younger part of the Pannonian. Thickness of the Pannonian is about 300 m. The Pontian is represented by quartz sandstones, clay and beds of coal. The Lower Pontian is distinguished by Congeria ungula caprae, and this stratigraphic unit contain two coal beds (main and lower bed). Congeria rhomboidea is characterstic for the Upper Pontian which contain two roof coal beds. Thickness of the Pontian is about 600 m. 

Key words : Karpatian, Badenian, Sarmatian, Pannonian, Pontian, Tuzla basin      

Sejfudin Vrabac-RGGF Univerzitet u Tuzli

Zijad Ferhatbegović-RGGF Univerzitet u Tuzli

Izudin Đulović-RGGF Univerzitet u Tuzli

Džavid Bijedić-Rudnik soli Tušanj - Tuzla

-ZBORNIK RADOVA III KONGRESA GEOLOGA BiH

ABSTRAKT

Detaljnim geološkim istraživanjima sone formacije ležišta Tetima kod Tuzle u periodu 1971-1983 god. O. Jovanović & Č. Jovanović (1984) konstatovali su da ova formacija ne sadrži nikakve mikropaleontološke ostatke. Na osnovu tog podatka Č. Jovanović (1980) i S. Čičić & Č. Jovanović (1987) smatraju da sona formacija predstavlja produkt sedimentacije u slanom jezeru tokom gornjeg burdigala-helveta odnosno donjeg miocena.

Međutim, većina istraživača je zastupala mišljenje da je sona formacija nastala u navedeno vrijeme ali u zalivu Paratetisa ( I. Soklić, 1959/1961; P. Stevanović & M. Eremija, 1960; V. Kranjec, 1965; I. Soklić, M. Atanacković, L. Jerković & M. Petrović, 1980 ).

Nalaskom mikroforaminifera u sonoj formaciji na izdancima kod Gradine u Tuzli S.Vrabac (1991) je riješio dilemu o genezi sone formacije, odnosno dokazao je njeno morsko porijeklo.

Novi rezultati mikropaleontoloških istraživanja terena Hrvatske (S. Ćorić et al., 2008) i Tuzlanskog bazena (S.Vrabac & S. Ćorić, 2008) svjedoče da početak transgresije Paratetisa na prostor sjeverne Bosne nije vezan za donji miocen (karpat) nego za srednji miocen odnosno donji baden. To potvrđuju i mikropaleontološka istraživanja sedimenata u profilu  istražno-eksploatacione bušotine B-91 rađene 2008 god. na ležištu kamene soli Tetima. Posebno je zanimljivo da su u uzorcima iz sone formacije (dolomikriti u neposrednoj podini soli na dubini 506-515 m) prvi put nađeni morski mikrofosili predstavljeni foraminiferama: Globigerina praebulloides BLOW, Globigerina bulloides d'ORBIGNY, Globigerina sp.,  Nonion commune (d'ORBIGNY), Bolivina cf. dilatata dilatata REUSS, Bolivina sp., Anomalinoides cf. badenensis (d'ORBIGNY), Uvigerina sp., Cibicidoides cf. ungerianus ungerianus (d'ORBIGNY), Cibicidoides sp. i Quinqueloculina sp.. Masivni laporci neposredne krovine sone formacije (dubina 377-442 m) sadrže donjobadensku asocijaciju foraminifera zone Ammonia viennensis i Nonion commune.

Mikropaleontološki nalazi foraminifera iz bušotine B-91 ukazuju da je sona formacija Tetime nastala u zalivu Centralnog Paratetisa tokom donjeg badena.

Rezultati ovih i naprijed navedenih mikropaleontoloških istraživanja predstavljaju osnovu za korekcije postojećih geoloških i paleogeografskih karata kao i za izradu novih detaljnih geoloških i paleogeografskih karata sjeverne Bosne.  

Dr.sc. Sejfudin Vrabac, dipl.ing.geol. vanr.prof., RGGF Tuzla

Dr.sc.Zijad Ferhatbegović, dipl.ing.geol., docent RGGF Tuzla

Mr.sc. Izudin Đulović , dipl.ing.geol., viši asistent RGGF Tuzla

 Zbornik radova RGGF, br:29/2, JU  Univerzitet u Tuzli, Tuzla 2005

  

REZIME

    Tokom srednjeg miocena morski režim sedimentacije na prostoru Bosne i Hercegovine egzistirao je jedino u sjevernoj Bosni. To more predstavljalo je južni obod Centralnog Paratetisa koji je početkom sarmata izoliran od svjetskog mora zbog čega je došlo do njegovog oslađivanja. Sarmatski sedimenti različitih facijalnih obilježja pružaju se između Centralne ofiolitske zone na jugu, te rijeka Drine , Save i Une. Litofacijalne i biofacijalne odlike ovih sedimenata istražene su kako na izdancima tako i u profilima dubokih bušotina na osnovu čega je izvršena rekonstrukcija osobina sarmatskog mora. Ustanovljeno je da je obalska linija tog mora bila dosta razuđena i da je pored poluostrva u moru bilo i nekoliko krupnijh ostrva. Salinitet morske vode je opadao od starijeg ka mlađem volinu, a krajem donjeg sarmata iznosio je svega oko 16 promila. More je bilo toplo sa temperaturom koja je slična suptropskim morima. Pored dijelova mora koji su imali povoljan hidrodinamički režim i oksidaciona svojstva, bilo je i sedimentacionih prostora sa redukcionim obilježjima odnosno mirnom vodom ( dijelovi Tuzlanskog bazena, sjeverno Potkozarje, okolina Ugljevika ). Dubina mora kretala se uglavnom u okvirima plićeg sublitorala odnosno nije prelazila 100m.  

  Ključne riječi: sarmat, sjeverna Bosna, sarmatsko more, paleogeografija

  

SUMMARY

 

    During Middle Miocene the sea conditions of sedimentation in Bosnia and Herzegovina were only in the North Bosnia. That sea was the southern periphery of the Central Paratethys  which was isolated from the Tethys at the beginning of Sarmatian. The Central    Paratethys in Sarmatian had reduced salinity because of that isolation. The Sarmatian sediments of different facial characteristics there are among the Central ophiolitic zone in the south, and rivers ( Drina, Sava and Una ). Sarmatian sea cost was dissected. From the south it was bounded by the land built up of peninsulae Kozara, Ljubić, Krnjin, Vučjak and Trebovac. Considerable size islands, which were the base for presents mountains Majevica, Motajica and Prosara were existing among the small islands in the sea area. Salinity was reduced from the oldest to younger sarmatian. In the younger Sarmatian salinity was about 16‰ ( parts per thousand ). The sea was warm and that water temperature was similiar to the temperature of suptropic seas. Hydrodinamic regime in Sarmatian sea was positive in general and it had the positive influence to the gas regime and it caused the characteristics of organic population. More calm water areas existed in smaller depressions and reductional characteristics  had been established there ( parts of Tuzla basin, North Potkozarje, Ugljevik ). Sedimentation area had mainly shallow water characteristics. The depths were not over 100m.

  Key words : Sarmatian, North Bosnia, Sarmatian sea, paleogeography.  

Dr.sc. Sejfudin Vrabac, dipl.ing.geol. vanr.prof., RGGF Tuzla   

Dr.sc.Zijad Ferhatbegović, dipl.ing.geol., docent RGGF Tuzla

Zbornik radova RGGF, br:27, JU  Univerzitet u Tuzli, Tuzla 2004

    
REZIME

     Na desnoj strani puta Orašje-Ilinčica snimljen je profil donjosarmatskih sedimenata u dužini oko 120 m. Donji sarmat ( volin ) je predstavljen polimiktnim konglomeratima u okviru kojih se javljaju proslojci i nepravilne forme pješčara i krečnjaka. Asocijacije makrofosila i foraminifera ukazuju da je ovdje zastupljen mlađi dio donjeg sarmata. Prema paleontološkim nalazima istraživani sedimenti odgovaraju Ervilia slojevima odnosno foraminiferskoj zoni Porosononion granosum. Navedene biostratigrafske zone utvrđene su i u drugim dijelovima Centralnog Paratetisa ( npr.Bečki bazen, i dr.). 

    Ključne riječi: donji sarmat, Ervilia slojevi, zona Porosononion granosum, Orašje-Ilinčica, Tuzla.

   
SUMMARY

    Lower Sarmatian sediments are investigated  in the profil Orašje –Ilinčica near Tuzla.     On the basis of detailed investigations is done the biostratigraphical division of Lower Sarmatian. These sediments are constructed of conglomerates, sandstones and limestones. These sediments correspond with Ervilia Strata or zone Porosononion granosum in Central Paratethys.          

     Key words: Lower Sarmatian, Ervilia strata, zone Porosononion granosum, Orašje –Ilinčica, Tuzla.

Dr.sc.Zijad Ferhatbegović, dipl.ing.geol., docent RGGF Tuzla

Dr.sc. Sejfudin Vrabac, dipl.ing.geol. vanr.prof., RGGF Tuzla

Zbornik radova RGGF, br:28, JU  Univerzitet u Tuzli, Tuzla 2005

 
REZIME

      U  središnjem dijelu Tuzlanskog bazena na potezu Moluhe-Slavinovići izvršeno je sistematsko snimanje izdanaka donjosarmatskih sedimenata čija je starost dokazana fosilima. Donji sarmat je utvrđen kako južno od rijeke Jale tako i sjeverno. Na osnovu mikroforaminifera i makrofaune donji sarmat je raščlanjen na stariji dio i mlađi dio. Stariji dio se karakteriše dominacijom laporaca sa abrama i mohrenšternijama kao i foraminiferskom zonom Elphidium hauerium i Anomalinoides dividens. U mlađem dijelu dominiraju pješčari i konglomerati. Od makrofosila najznačajnije su maktre, irusi i kardijumi. Na osnovu mikroforaminifera izdvojena je zona Porosononion granosum.

      Ključne riječi: Donji sarmat ( volin ), zona Elphidium hauerinum i Anomalinoides dividens , zona Porosononion granosum, Tuzlanski  bazen.

  
SUMMARY

     Lower  Sarmatian is investigated in the central part of Tuzla basin. On the basis microforaminifers and macrofauna the Lower Sarmatian is divided into older and younger part. The older part of Lower Sarmatian is consisted of marls with macrofauna ( Abra, Mohrensternia ) and microforaminifers ) zone Elphidium hauerinum and Anomalinoides dividens). In the younger part of Lower  Sarmatian are dominant sandstones and conglomerates with macrofossils ( Mactra, Irus, Cardium ). This part of Lower Sarmatian is characterized by zone Porosononion granosum.

     Key words: Lower Sarmatian ( Volhynian ) zone Elphidium hauerinum and Anomalinoides  dividens, zone Porosononion granosum, Tuzla basin.